Między obowiązkami, przywilejami a prawem Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku. Elity w państwie polsko-litewskim

pod red. Aleksandry Barwickiej-Makuli, Anny Kalinowskiej, Adama Perłakowskiego, Dariusza Rolnika, Filipa Wolańskiego

„Obraz elit władzy zawsze jest odzwierciedleniem stanu całego organizmu państwowego, bez względu na to, jak elity te definiujemy. Tak też było w państwie polsko-litewskim w epoce nowożytnej (oraz u zarania XIX stulecia), na co wskazują studia zawarte w [prezentowanym] tomie. Autorzy dostrzegają słabości elit władzy dawnej Rzeczypospolitej, ale również ich odwagę w sytuacjach, gdy trzeba było wziąć odpowiedzialność za losy ojczyzny. Uwaga badaczy często skupia się na brzemiennych w skutki dysfunkcjach, które okazały się katastrofalne szczególnie w momentach krytycznych dla Rzeczypospolitej w końcu XVIII wieku, gdy brakowało owej determinacji wykazywanej wcześniej, w wiekach XVI i XVII.

Taki wyłania się obraz ogólny elit władzy państwa polsko-litewskiego, jeżeli spróbujemy ująć go syntetycznie na podstawie umieszczonych w tomie tekstów. Określenie »elity władzy« odnoszone tu jest nie tylko do »centrum« jej sprawowania (dwór królewski, sejm, senat, urzędy centralne), ale również do »prowincji«, czyli de facto obejmuje hierarchię urzędniczą ziemską, jej funkcjonowanie w województwie czy powiecie, a także pewne grupy nieformalne. […]

W części pierwszej, Elity Rzeczypospolitej Obojga Narodów: definicje, postrzeganie, praktyka, zawarto teksty skupiające się na definiowaniu elit, spojrzeniu na nie okiem współczesnych oraz na przedstawieniu udziału i ról elit w konkretnych wydarzeniach. […] W drugiej części, zatytułowanej Elity kościelne, urzędnicze i wojskowe, zamieszczono artykuły pokazujące na wybranych przykładach grupy elity władzy oraz ich działania bądź rolę w konkretnych momentach dziejowych. […] W trzeciej części publikacji, Funkcjonowanie elit w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, znajdują się rozprawy ukazujące już tylko funkcjonowanie elit w potocznym rozumieniu tego słowa – niekoniecznie elit władzy sensu stricto, definiowanych wcześniej. […]

Zrozumienie meandrów myśli przedstawicieli owych elit przypuszczalnie ułatwi zrozumienie losów Rzeczypospolitej w XVI−XVIII wieku, czyli drogi od jej wielkości do ostatecznego upadku w 1795 roku”.

Ze Wstępu

Wydawca: Muzeum Historii Polski 

ISBN 978-83-65248-75-6

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 440

Oprawa: broszurowa

Wymiary: 165 x 235 mm