Ignacy Daszyński, Pamiętniki (cz. I, II)

Ignacy Daszyński słynął jako charyzmatyczny mówca. Lektura jego Pamiętników przekonuje, że niemal równie dobrze, jak żywym słowem, przywódca polskich socjalistów operował piórem. Swoje wspomnienia pisał tak, jak przemawiał: w sposób klarowny i uporządkowany, a jednocześnie z pasją, nie stroniąc od złośliwej aluzji czy ironicznego komentarza pod adresem ideowych oponentów.

Pamiętniki to polityczna autobiografia autora i zarazem kronika ruchu, który współtworzył. Początkowe fragmenty tekstu, poświęcone latom młodzieńczym, pozwalają najlepiej poznać Daszyńskiego od strony prywatnej; w dalszej narracji doświadczenia jednostki przesuwają się na drugi plan, stają się punktem wyjścia do opowieści o postępach galicyjskiej socjaldemokracji, a później – o dziejach całego obozu lewicy niepodległościowej. Opowieść tę kończy relacja z pamiętnych listopadowych dni 1918 roku.

Przywódca polskiego ruchu socjalistycznego, parlamentarzysta, jedna z najważniejszych postaci życia politycznego w pierwszych dekadach XX wieku. Współzałożyciel i lider galicyjskiej demokracji. Od 1897 roku poseł do wiedeńskiej Rady Państwa. Nazywany "Złotoustym Ignacem", uchodził za najwybitniejszego mówcę politycznego całej monarchii Habsburgów. W listopadzie 1918 stanął na czele Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej, powołanego przez stronnictwa lewicy niepodległościowej w Lublinie. Członek kierownictwa PPS w okresie międzywojennym; w 1920 z ramienia socjalistów wszedł w randze wicepremiera do Rządu Obrony Narodowej. Jako marszałek sejmu (1928 - 30) bronił godności izby i stanowczo krytykował autorytarny kurs rządów pomajowych.

„Pamiętniki to znakomite dokumenty dla historyka, ale trzeba ich bardzo krytycznie używać. Na szczęście nie zamierzam stwarzać dokumentu historycznego, a chcę raczej zadośćuczynić potrzebie serca, aby z tysiącami robotników polskich podzielić się wspomnieniami bojów nie tak dawnych, a jednak już dawnych, bojów toczonych z fanatyzmem pionierów, rąbiących drogę w skalistej opoce. [...] Na próżno czytelnik szukać będzie w tej książce wspomnień z mego prywatnego życia. Nie ukrywam ich, bo nie mam czego ukrywać, bo moje życie prywatne znikało po prostu wobec życia politycznego. Byłem cząstką – choć drobną – tej »siły fatalnej«, co ze zjadaczy chleba robiła nie aniołów wprawdzie, ale ożywionych, działających członków swej klasy i swego narodu. To cała treść mej pracy” (fragment Przedmowy).

Wstęp i opracowanie: Kamil Piskała